Van volkskrant.nl van 29 april 2019

Met behulp van informatie over betalingsachterstanden van onder meer zorgverzekeraars en woningcorporaties zoeken steeds meer gemeenten actief naar inwoners met schulden. De grote steden en een deel van de overige gemeenten bieden bij betalingsachterstanden van nog geen twee maanden al hulp aan.

De gemeenten willen zo voorkomen dat de boetes voor niet-betaalde rekeningen zich opstapelen en hun inwoners daardoor niet meer uit de problemen komen. Anderhalf miljoen Nederlandse huishoudens hebben betalingsachterstanden en het overgrote deel daarvan zoekt niet zelf hulp.

Deze bemoeienis van de gemeente wordt gewaardeerd, merken ze bijvoorbeeld in Utrecht. ‘Het komt voor dat mensen de deur dichtgooien als we aanbellen’, zegt schuldenbeleidsadviseur Jan Donker. ‘Maar meer dan de helft reageert op het briefje dat we in de bus gooien, waarin staat dat ze ons kunnen bellen voor hulp.’

De gemeenten lopen hiermee vooruit op een wetsvoorstel dat staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) van Sociale Zaken aan het voorbereiden is. Zij vindt dat gemeenten automatisch op de hoogte moeten worden gebracht van betalingsachterstanden, door bijvoorbeeld zorgverzekeraars en woningcorporaties. Nu brengen gemeenten die schuldenaren vroeg willen opsporen deze informatie zelf in kaart, volgens hen met inachtneming van de privacyregels.

‘De voorgestelde wet is een erkenning van de weg die sommige gemeenten al zijn ingeslagen’, zegt de Haagse wethouder Bert van Alphen. Hij waarschuwt dat deze aanpak belangrijk, maar niet zaligmakend is. ‘Het ontvangen van de signalen is het probleem niet. Het probleem is dat mensen de weg kwijtraken in het systeem van toeslagen. En dat de vaste lasten een steeds groter deel beslaan van het budget van mensen met een laag inkomen.’

De rekening van de zorgverzekering blijkt vaak de eerste die mensen in geldnood niet meer betalen. Bij een achterstand van zes maanden komen schuldenaars voor hun zorgverzekering terecht bij het administratiekantoor CAK. Het ministerie van Volksgezondheid heeft dat kantoor in juli 2017 toestemming gegeven de gegevens van deze schuldenaren te delen met de gemeenten, voor vroege schuldhulp. Ruim 60 procent van de gemeenten vraagt deze gegevens inmiddels op of wendt zich tot de zorgverzekeraars zelf.

Ongelijkheid

Je kunt er niet vroeg genoeg bij zijn, vindt lector schulden en incasso Nadja Jungmann van de Hogeschool Utrecht. ‘In het huidige systeem lopen de kosten van schulden zo snel op dat mensen te snel in problemen raken waar ze nauwelijks nog uitkomen.’ Jungmann maakt zich wel zorgen over de ongelijkheid die ontstaat onder schuldenaren, tussen de inwoners van gemeenten die veel moeite doen voor deze groep en die in gemeenten wonen met minder gericht beleid.

Amsterdam, een van de voorlopers in het actief zoeken naar schuldenaren, breidt haar aanpak dit jaar verder uit. Door meer gegevens te gebruiken van de schuldeisers en nu ook van de deurwaarders. En met specifieke aandacht voor zzp’ers, ‘werkende armen’, statushouders en ‘notoire zorgmijders’ die in de schulden raken.

Den Haag werkt sinds vorig jaar samen met huisartsen die bijvoorbeeld patiënten met stressklachten door schulden kunnen doorverwijzen naar laagdrempelige schuldhulp in de wijken. Den Haag en Rotterdam benaderen jongeren op het moment dat zij 18 jaar worden actief over hoe zij bijvoorbeeld hun zorgverzekering moeten regelen – een door veel gemeenten genoemd risicomoment voor schuldenproblemen. Een aantal samenwerkende Twentse gemeenten benadert bewoners vanaf deze maand al na ruim een maand betalingsachterstand bij twee schuldeisers.

Bij het CAK denken ze dat de inspanningen van de gemeenten en zorgverzekeraars hebben bijgedragen aan de daling van het aantal notoire wanbetalers van de zorgverzekeringspremie. Dat zijn er nu 204 duizend. In de piek die in februari 2015 werd bereikt, waren dat er 330 duizend. Maar ook de opleving van de economie en de daling van de werkloosheid kunnen hebben meegespeeld, zegt een woordvoerder.