Stagemisbruik: ‘Het bedrijf had consequent vijf gratis werknemers’

Van nu.nl van 4 december 2019:

We kampen met personeelstekorten in vrijwel alle beroepsgroepen, maar stagiairs zijn goedkoop, willen werken en vooral geen studievertraging oplopen. Stagemisbruik ligt daardoor op de loer, denkt FNV. De vakbond opende een meldpunt om de problemen in kaart te brengen.

Een stage moet gericht zijn op leren en niet op productie en winst. De Inspectie SZW controleert of een stagiair gewoon werk of stagewerk doet en kan de werkgever een boete geven als sprake is van stagemisbruik.

Maar leerlingen en stagiairs zijn meestal geen vakbondsleden en dus komen de klachten vaak alleen terecht bij de scholen. “Die zullen dan misschien besluiten om niet meer met het bedrijf samen te werken, maar dat is geen echte oplossing. Dus nu kijken we hoe erg dit leeft”, aldus een woordvoerder van FNV. “Er zijn nu al meer meldingen binnengekomen dan we hadden verwacht en dus houden we het meldpunt langer open: tot januari.” Sinds 3 november kan stagemisbruik bij het meldpunt gemeld worden.

‘Ik had nog nooit hechtingen gezien’

Fabienne (echte naam bekend bij de redactie) is kraamverzorger en begeleidt inmiddels zelf leerlingen. “Ik weet precies hoe het niet moet. Tijdens mijn stageperiode in de kraamzorg werd gezegd dat ik ging meelopen en kon aangeven als ik klaar was om zelf een gezin te doen. Maar ik werd ’s avonds gewoon opgeroepen en dan bleek ik de enige te zijn. Ik had nooit echt een baby vastgehouden en bij controles van de moeder wist ik helemaal niet waar ik op moest letten. Ik had nog nooit hechtingen gezien. Heel naar voor de moeder.”

“Ik mocht mijn begeleiders ook niet bellen met vragen, want dan zou het gezin horen dat ik nog maar een leerling was en dat mochten ze niet weten. Er wordt steeds gezegd: ‘Hier leer je juist van.’ Maar het was gewoon onverantwoordelijk. Bij mijn eerste noodsituatie, een gele baby, wist ik echt absoluut niet wat ik moest doen.”

Een dunne grens tussen werk en stage

Via het onlangs in het leven geroepen meldpunt kunnen leerlingen, stagiairs en medewerkers in de kinderopvang, gehandicaptenzorg, thuiszorg en verpleeg- en verzorgingshuizen hun beklag doen.

De meldingen gaan over geen tot weinig begeleiding krijgen, als volledige werkkracht worden ingezet en handelingen moeten verrichten waartoe je nog niet bevoegd bent, zegt FNV-zorgbestuurder Cor de Beurs. “Ondanks de enorme personeelstekorten in de zorg, mag het niet gebeuren dat leerlingen en stagiairs als volledige werkkracht worden ingezet. Zij moeten boventallig staan, omdat zij het vak nog moeten leren.”

Het ministerie van Sociale Zaken concludeerde in 2018 na onderzoek dat er een “dunne grens bestaat tussen een echte stage en regulier werk”. 55 procent van de ondervraagde stagiairs zegt dat de focus niet op leren, maar op werken ligt. Bovendien denkt 51 procent een werkplek te hebben die normaal gesproken door een betaalde werknemer wordt bezet.

‘De stagiairs moesten elkaar inwerken’

Karen (echte naam bekend bij de redactie) was zo’n stagiair die wel zag dat die dunne grens werd overschreden, maar naar eigen zeggen geen studievertraging wilde oplopen. Tijdens een rechtenstudie liep ze stage in de schuldhulpverlening. Volgens Karen namen ze op verschillende momenten in het jaar stagiaires aan, zodat ze elkaar konden inwerken. “Dan zetten ze je onder druk of je eerder kon beginnen, want dat scheelde weer werkdruk en zo had het bedrijf altijd consequent vier tot vijf gratis werknemers.”

Karen ging erin mee en vervalste zelfs de handtekening van haar stagebegeleider. “De baas was het zelf vergeten en ging drie weken naar Bali. De rechter gaf haar een laatste kans om documenten getekend in te leveren en zou haar anders oproepen in een rechtszaak. Het was de beste handtekening ooit, maar ook de ongemakkelijkste. Als ik het niet deed, kreeg ik een onvoldoende voor mijn stageperiode en moest ik na acht maanden opnieuw beginnen. Dus koos ik maar liever voor tekenen.”

Alles wat er mis kon gaan, ging ook mis, aldus Karen. “Als bedrijfsuitje gingen we naar het huis van de directrice die de ene fles wijn na de andere leegdronk en over haar seksleven klaagde. Ze kozen ook bewust de iets minder sterkere studenten met een studievertraging, zodat een stagevergoeding out of the question (niet aan de orde, red.) was.”

Stage lopen? Dit zijn je rechten:

  • De werkgever is verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van iedereen in het bedrijf: eigen werknemers, stagiairs, uitzendkrachten en vrijwilligers. Ook een stagiair heeft recht op kosteloze verstrekking van beschermingsmiddelen door de werkgever.
  • De werkgever maakt voor de stageperiode afspraken met de school over de werkzaamheden van de stagiair.
  • Als de stagiair jonger dan zestien jaar is, dan is een stageovereenkomst verplicht.
  • Als je stage loopt, dan heb je geen recht op het wettelijk minimumloon. Tijdens je stage is je werkgever niet wettelijk verplicht om je een stagevergoeding te geven. Het mag wel, maar je werkgever bepaalt de hoogte van het bedrag.
  • Er is geen minimum- of maximumbedrag voor een stagevergoeding.
  • Is het werk niet vooral gericht op leren, maar op werken? Dan doet de stagiair werk volgens een gewone arbeidsovereenkomst en heeft de stagiair recht op het wettelijk minimumloon.
  • De Inspectie SZW kan de werkgever een boete geven als sprake is van stagemisbruik. Dat kun je melden bij de Inspectie SZW.