Van volkskrant.nl van 12 maart 2018

Frans de Bie startte een gespecialiseerde vakschool voor mensen met autisme

Een eindexamenlijst met een handvol tienen en dan toch niet aan de slag komen, dat overkomt jongens met autisme. Onnodig bij de juiste aanpak en omgeving, weten ze bij een gespecialiseerde vakschool.

Krankzinnig, vindt Frans de Bie het. Gymnasiasten die cum laude afstuderen en thuiszitten zonder baan. Of jongens die op exacte vakken een tien scoren, maar op de talen een vier. Daar kan het Nederlandse onderwijssysteem dus niets mee. Die vallen buiten de boot en krijgen een uitkering.

Hij zag het bij twee van zijn eigen kinderen. ‘Ruzie met het onderwijssysteem’, omdat ze net een beetje anders zijn. Kijk, 60 procent past er prima maar 20 procent valt aan de onderkant weg en 20 procent aan de bovenkant. Die laatsten zijn extreem slim, hebben een IQ boven de 140, maar er is iets waardoor ze niet meekomen.

De Bie (58) ploft op een stoffige bureaustoel in de examenruimte. Dit is het ‘grootste klooster boven de rivieren’, een prachtig rustiek pand aan de rand van Amersfoort. Geestdriftig vertelt De Bie hoe hij na dertig jaar ervaring in de ict vond dat hij er dan maar zelf iets aan moest doen.

De jongeren die niet meekomen, hun opleiding niet afmaken maar wel intelligent zijn, hebben veelal de diagnose autisme. Ze verliezen zich in details, missen overzicht en sociale handigheid. Hun grapjes worden niet begrepen. Ze vragen om wat geduld en structuur, wat in de haastige prestatiemaatschappij van nu lastig is.

In 2014 begon De Bie daarom een eigen ict-vakschool op hbo/wo-niveau, ITvitae. Want juist deze doelgroep blijkt mateloos gefascineerd door computers, broncode en de beveiliging van systemen. De Bie: ‘We laten hen in het begin een test doen. Regelmatig haalt iemand een score bij een officieel erkend examen die een expert nooit zou halen. Alleen zien ze dat talent zelf niet. Het was ook een wel een heel gemakkelijk examen, zegt een student dan. Ze missen zelfvertrouwen.’

Iedereen met diagnose autisme – ‘autisten zeggen we hier niet, dat vinden we stigmatiserend’ – kan zich aanmelden. Daarna volgt een selectieprocedure, een studie van acht maanden, een werkervaringsplek en daarna hopelijk een baan.

Het blijkt een schot in de roos. Vanaf de aanvang in 2014 meldden zich al meer dan duizend gegadigden aan voor ongeveer 330 plekken. Driehonderd studeerden af en meer dan 90 procent daarvan werkt nu bij bedrijven als Ernst & Young, Centric, Sogeti, KNAW en het Team High Tech Crime van de politie.

De deelnemer zelf betaalt een deel, UWV en sommige gemeenten betalen mee. Bedrijven die afgestudeerden in dienst nemen en fondsen financieren de rest. ITvitae kreeg een deel van zijn inboedel cadeau.

Thomas van Ruitenbeek (31) deed de opleiding in 2014. Op de middelbare school voelde hij zich anders, er stond ‘een muur’ om hem heen. ‘Alsof ik in een vissenkom leefde.’ Hij ging in Delft luchtvaarttechniek studeren, tot het moment dat hij zich ineens realiseerde dat er ooit iemand met zijn werk zou kunnen gaan vliegen. ‘O fuck, dacht ik.’ Als hij een fout zou maken, zou die persoon misschien neerstorten. Hij vertrok direct.

100 procent

Van Ruitenbeek is snel overprikkeld. Reizen vindt hij vermoeiend, zeker als er veel mensen in zijn buurt zijn. En toen hij bijna klaar was met zijn derde studie – digitale communicatie – kreeg hij ook nog een psychose. Na een tijd rust kwam hij via een coach bij ITvitae terecht. Hij haalde een score van 100 procent. Vijf minuten stond hij naar de examenuitslag te turen, zoekend naar zijn resultaat. Hij meende dat 100/100 betekende dat zijn score nog niet ingevuld was.

Nu zit hij in Nieuwegein bij cybersecuritybedrijf Northwave, dat samen met ITvitae een programma biedt voor security testing: The Monastery. Ethische hackers, zoals Van Ruitenbeek, testen de veiligheid van websites van grotere bedrijven. Ze zoeken gaten in de beveiliging. Northwave verzorgt ook de 12-weekse opleiding tot ethische hacker, om het niveau van de jongeren verder op te krikken.

Want het zijn allemaal autodidacten. Directeur cyber security Pim Takkenberg: ‘Ze hebben geen 4-jarige opleiding gehad. Dat haal je niet zomaar in. Maar voor sommige onderwerpen hebben ze een hyperfocus. Gaan ze nachtenlang door en weten ze in een mum van tijd alles.’

Paradox

Vier afgestudeerden kwamen al bij Northwave. Roy van Plateringen (26) werkt er negen maanden. Zonder de opleiding zou hij thuis hebben gezeten – met een uitkering. Over de opleiding is hij eerlijk, die was ‘veel te gemakkelijk’. Het werken in de praktijk vindt hij heerlijk. ‘De mensen zijn open en direct. Ik hoef niets te verbergen.’ Het is een prachtige paradox: waar technologisering tot minder contact tussen mensen leidt, is het voor deze jongeren precies omgekeerd. Wordt het te druk op kantoor voor Van Plateringen, dan zet hij zijn koptelefoon op.

Natuurlijk vraagt het wat inlevingsvermogen en flexibiliteit van de andere collega’s. Takkenberg: ‘Kwamen we laatst terug van een etentje, zat naast mij in de auto een jongen die een paniekaanval kreeg. Maar dat is oké.’

Frans de Bie laat onvermoeibaar alle hoeken van het majestueuze klooster zien. Dertig voetbalvelden aan bos ligt er omheen. Een wereld in een wereld. Vier dagen per week hebben de studenten opleiding, op woensdag zijn ze vrij. Toch druppelen deze woensdag wat mensen binnen. Om te pielen aan code, bij elkaar te zijn. De Bie: ‘Ze hebben een sleutel van het pand, soms bestellen ze ’s avonds samen eten. Hier zijn ze met gelijken onder elkaar. Mensen met autisme zijn hier normaal, de anderen noemen we de neurotypische mensen.’