Nick Huls: ‘Schuldhulpverlening: Tijd voor een nieuwe ronde’

‘Tijdens mijn studententijd in de jaren zeventig was ik vrijwilliger bij een wetswinkel: een loket waar burgers gratis juridisch advies kunnen krijgen. Er kwamen veel arme mensen met schulden en ik zag de gevolgen van deze wet. Werkloosheid, ziekte en echtscheiding, juridisch worden die niet erkend als overmacht. Bedrijven konden hun schulden laten verdwijnen in een bv, maar gewone mensen waren levenslang aansprakelijk.

Het echte kantelpunt kwam voor mij in het voorjaar van 1986, toen ik in een Amerikaans handboek las dat de wetgeving in de Verenigde Staten er op is gericht om financiële problemen van burgers op te lossen en hen weer een nieuwe kans te bieden. Als ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken werd ik naar de Verenigde Staten gestuurd om te onderzoeken of dat idee toepasbaar is in Nederland. Het toenmalige kabinet Lubbers zocht marktconforme oplossingen voor de schuldenproblematiek, die niet gefinancierd hoefden te worden uit belastingverhoging.

In de VS ontdekte ik dat het meest kapitalistische land ter wereld heel soepel omgaat met schulden. Amerikaanse burgers krijgen drie jaar de tijd om zoveel mogelijk af te lossen. Daarna wordt de resterende schuld kwijtgescholden om ze zo snel mogelijk weer te laten participeren in de maatschappij. Deze benadering stamt uit de periode dat arme Europeanen massaal naar Amerika emigreerden. Voor hun oversteek hadden ze zich diep in de schulden gestoken. Het hooggerechtshof redeneerde dat deze mensen alleen snel actief konden worden in de maatschappij als ze schuldenvrij zouden zijn, en baseerde zich daarbij op een artikel uit de grondwet.

Na mijn reis door de Verenigde Staten schreef ik een dik rapport over een nieuwe aanpak van schulden naar Amerikaans model. Bij toeval bleef dit rapport niet, zoals zo vaak gebeurt, in een la liggen om in de vergetelheid te raken. Staatssecretaris Evenhuis (VVD) van Economische Zaken werd in 1989 uitgenodigd voor het populaire radioprogramma In de Rooie Haan, maar hij had geen tot de verbeelding sprekend onderwerp voor het interview. Zijn woordvoerder vroeg of wij ambtenaren soms iets wisten. Ik schoof hem mijn rapport onder de neus. De volgende ochtend vertelde de staatssecretaris voor de microfoon dat het kabinet voorstander was van kwijtschelding van schulden. Niet lang daarna nam de Tweede Kamer een motie aan die er bij de regering op aandrong om ‘eindigheid van schulden’ in de Faillissementswet op te nemen. Dat resulteerde in 1998 in een nieuwe wet: de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP).’

Nieuwe standpunt

‘Diep in de schulden zitten is een hoofdstuk in iemands leven. Daar moet diegene niet voor worden afgestraft. Je moet als overheid realistisch zijn en niet het onmogelijke van een burger vragen. Het vooruitzicht van een leven lang schulden aflossen, leidt er vaak toe dat iemand afglijdt, op een oneerlijke manier aan geld probeert te komen, aan de drank raakt en zo alleen maar verder in de problemen komt. Wie in een hoek wordt gedrukt, gaat gekke dingen doen. Een plicht tot aflossing van de complete schuld is geen oplossing.

Beter is om perspectief te bieden door een termijn van bijvoorbeeld drie jaar te verbinden aan de aflossing van schulden. Daarna kan via de rechtbank een schone lei worden verkregen. Crediteuren betalen inderdaad de rekening in dit systeem. Maar mensen worden door deze aanpak weer klanten die geld te besteden hebben en burgers die belasting gaan betalen. Dat is grote maatschappelijke winst.’