Geldvraag
Volkskrant 12 november 2021

REINOUT VAN DER HEIJDEN
U bent een weduwe met twee kinderen en een eigen huis. De hypotheek is grotendeels afgelost en de woning is 375.000 euro waard. Een van uw kinderen ontvangt bijstand en toeslagen. U vraagt wat er gebeurt als u overlijdt en uw bijstandsgerechtigde zoon de helft van de erfenis ontvangt. Houdt hij daar nog iets van over?

Vertel uw zoon dat hij er alles aan moet doen om de bijstand uit te komen als hij uitzicht op een betere financiële toekomst wil houden. De gemeente zet zijn bijstand namelijk direct stop zodra hij uw erfgenaam wordt. Hij moet vervolgens eerst de erfenis opsouperen voordat hij weer bijstand kan aanvragen. Als hij het geld er te snel doorheen jaagt, kan de gemeente een nieuwe uitkering weigeren. Dan heeft hij niets.

Maar zover komt het misschien niet. De gemeente kan al direct een flink bedrag van uw zoon opeisen. Uw kinderen zijn al eerder erfgenaam geworden toen uw partner overleed. Die erfenis hebben zij nooit ontvangen, omdat u als langstlevende de beschikking over alles kreeg. Uw verzorging staat op de eerste plaats, waardoor het erfdeel van hun vader vooral een papieren nalatenschap was. Pas als u overlijdt, kunnen uw kinderen de erfenis van beide ouders innen. De gemeente kan in dit geval teruggaan in de tijd en bijstand gaan terugvorderen vanaf het moment dat vader overleden is. Dat kan betekenen dat uw zoon de erfenis direct helemaal kwijtraakt, op het bedrag na dat hij aan erfbelasting moet betalen.

En wat als uw zoon morgen werk vindt en u pas over tien jaar overlijdt? Dan kan de gemeente nog steeds aanspraak maken op het erfdeel van zijn vader, over de periode dat uw zoon bijstand kreeg en niet over zijn erfenis kon beschikken. Deze claim verjaart niet, maar de gemeente moet dan wel duidelijk hebben gemaakt dat hij verplicht is om het overlijden van zijn moeder te melden. Gemeenten kunnen op dit punt hun eigen beleid voeren, dus het kan zijn dat het er bij uw zoon minder strikt aan toegaat. Helaas communiceert de gemeente vaak niet duidelijk over zijn eigen regels. Dit voorkomt dat burgers op zoek gaan naar mazen in de wet, maar zorgt er ook voor dat ze niet goed weten wat ze moeten doen.

Er is eigenlijk geen fijne oplossing, want een bijstandsgerechtigde mag een erfenis niet weigeren. De gemeente klopt dan aan bij de andere erfgenamen om de bijstand toch terug te krijgen. Wat ook niet helpt is het kind onterven om zo te voorkomen dat het geld naar de gemeente gaat. De gemeente kan het kind dan verplichten zijn legitieme portie op te eisen – de helft van zijn normale erfdeel.

Een probleem dat uw zoon er niet bij zal krijgen, is terugvordering van toeslagen. De Belastingdienst kijkt alleen naar werkelijk uitgekeerde bedragen. Die gelden niet als inkomen, maar alleen als vermogen op 1 januari van het jaar na ontvangst. Maar verder kan ik uw zoon alleen adviseren om te proberen zich zo snel mogelijk te ontworstelen aan de bijstand.

Reinout van der Heijden is hoofdredacteur van de Geldgids. Zelf een vraag? geldvraag@volkskrant.nl