Hand op de knip in de supermarkt, boodschappen duurder
de Volkskrant 19-01-19
Ondanks overheidsmaatregelen om de flink gestegen gasprijs te compenseren, voelen vooral Nederlanders met lage inkomens de inflatie in hun portemonnee. ‘Een jaar geleden konden we eten van 60 euro per week. Nu is dat 15 euro meer.’
ANNA DE HAAS, TJERK GUALTHÉRIE VAN WEEZEL
Een kilo kant-en-klare nasi goreng, een tros bananen, koffie, pinda’s en een blik boterbonen. Gabi Tüski-Knol heeft de boodschappen in haar mand zojuist afgerekend bij het Jumbo-filiaal in het centrum van Waddinxveen. Kosten? 11 euro en 34 cent. ‘Het wordt wel duurder’, verzucht Tüski-Knol, terwijl ze haar mondkapje met bloemetjesprint afzet en de kassabon wegstopt in haar al even gebloemde boodschappentas.
Met haar partner kijkt Tüski-Knol een paar keer per jaar bij welke supermarkt in de buurt ze het goedkoopste uit is, maar ondanks hun grondige marktonderzoek moet het wekelijkse budget nu toch echt omhoog. ‘Een jaar geleden konden we eten van 60 euro. Nu is dat zeker 15 euro meer.’
Groente, fruit en vlees
Allemaal te danken aan de hoge inflatie, want sinds de gasprijzen in Europa de pan uit rijzen, zijn Nederlanders niet alleen veel meer geld kwijt aan energie. In het kielzog van de inflatie werden ook veel dagelijkse boodschappen duurder. Vooral groente (4,5 procent), fruit (3,6 procent) en rundvlees (4,5 procent). Het CBS verwacht dat het leven dit jaar zo’n 3 procent duurder wordt.
Omdat de cao-lonen dit jaar gemiddeld met zo’n 2,4 procent stijgen, gaan de meeste Nederlanders er ondanks de maatregelen dit jaar in koopkracht op achteruit, becijferde onderzoeksbureau Nibud dinsdag in een doorrekening van het regeerakkoord. Een gemiddeld huishouden heeft per maand zo’n veertig euro minder te besteden. Werkende gezinnen tot ruim honderd euro.
Dat zijn de gemiddelde cijfers, maar in de praktijk is de situatie voor sommige huishoudens veel penibeler. Zo is de kans groot dat het huishoudboekje van werkende Nederlanders er uiteindelijk aanzienlijk beter uitziet. Zij gaan waarschijnlijk vaak meer dan 2,4 procent loonsverhoging krijgen, verwacht hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het Centraal Bureau voor Statistiek. ‘Zeker in een krappe arbeidsmarkt zien we in de praktijk dat inkomens van werkenden harder stijgen, door van baan te wisselen of te onderhandelen met hun werkgever. En aangezien de huidige arbeidsmarkt heel krap is, kunnen we dat nu ook verwachten.’
De prijsstijgingen komen zonder meer het hardst aan bij mensen met een laag inkomen, zegt de Leidse hoogleraar micro-economie Marike Knoef. ‘Om te beginnen omdat ze sowieso een relatief groot deel van hun inkomen aan energie en boodschappen uitgeven. Daarnaast hebben zij ook minder mogelijkheden om hun uitgaven te verlagen.’ Huishoudens met goede inkomens kunnen vaak ook makkelijker investeren in energiebesparing, zegt Knoef. ‘Zij kunnen warmtepompen kopen, isolatie en zonnepanelen. Dat geldt voor huurders doorgaans niet.’
Besparen
Dat ook lagere inkomens zo hun manieren hebben om te besparen, bewijst de alleenstaande gepensioneerde Sjaan Zweere uit Waddinxveen. Ze komt net de supermarkt uitgelopen om door de mistige kou weer naar huis te wandelen. Daar snel even opwarmen is er niet bij, want Zweere heeft in een groot deel van haar huis de verwarming uitgezet. ‘Ik durf bijna niet meer te kijken naar de gasrekening van vorige maand.’
Nu ook de benzine een stuk duurder wordt, prijst Zweere zich gelukkig dat ze voor haar boodschappen – vandaag alleen een pak spekreepjes en waxinelichtjes – nog gewoon naar het centrum kan lopen. ‘Maar voor een handjevol boodschappen ben je ook zo 25 euro kwijt dus al met al kijk je toch bewuster naar wat je echt nodig hebt.’
De regering heeft afgelopen maanden een aantal maatregelen getroffen om de klap van de gestegen gasprijs te verlichten. Verlagingen van de energiebelasting zou voor het gemiddelde huishouden een verlichting van rond de 400 euro per jaar moeten betekenen. Hiernaast is via de gemeenten nog eens 200 euro extra toegezegd voor de meest kwetsbare groepen, waaronder de bijstandsgerechtigden.
‘Die 200 euro zijn onvoldoende om de hele koopkrachtdaling van minima mee op te vangen’, zegt Nibud-directeur Arjan Vliegenthart. Zeker voor mensen die in tochtige huurhuizen zitten en op een ongunstig moment een nieuw energiecontract hebben moeten afsluiten, zien hun energierekening plots verdubbelen of verdrievoudigen. In zijn vorige baan als wethouder in Amsterdam zag Vliegenthart dat veel mensen die even niet kunnen rondkomen door tegenvallers, snel hoge schulden kunnen opbouwen. ‘Dat moeten we voorkomen want zulke problematische schulden zijn zeer belastend, en ook nog eens heel duur voor de samenleving.’
Het Nibud roept alle gemeenten in Nederland dan ook op burgers met lage inkomens zo snel mogelijk te helpen met die 200 euro. Ook raadt het instituut mensen die door de gestegen prijzen niet rondkomen aan zo snel mogelijk contact op te nemen met hun gemeente. ‘Inkomensondersteuning zonder al te grote bureaucratie is voor deze groep nu echt belangrijk’, zegt Vliegenthart. ‘En verder is het te hopen dat de extreem hoge energieprijs snel weer wat zal zakken.’
Horeca dicht
In de tussentijd blijven de klanten bij Jumbo in Waddinxveen optimistisch. ‘Het scheelt dat de horeca nu dicht is’, zegt de 42-jarige Niels Garrelds. Met vrouw en kind probeert hij de komende tijd minder geld uit te geven aan luxe dingen. Al kon een infraroodpaneel voor de thuiswerkplek er nog net vanaf. ‘Scheelt weer gas’, zegt Garrelds. ‘Dan kunnen we vast sparen voor een koud biertje op het terras.’