28 januari 2021:
Er kan meer.
De bijstandsuitkering in Nederland is te laag en de aanpak van fraude gaat uit van het verkeerde mensbeeld, vindt het Amsterdamse gemeentebestuur. Rutger Groot Wassink: ‘Heel veel bijstandsfraude is onbedoeld.’
Het college van b. en w. reageert hiermee op de zaak in de gemeente Wijdemeren die landelijk ophef veroorzaakte. Een vrouw die boodschappen van haar moeder ontving, moest 7000 euro bijstand terugbetalen. De Amsterdamse gemeenteraad wilde weten of dit hier ook kan gebeuren.
Volgens wethouder Rutger Groot Wassink van Sociale Zaken zou de vrouw, ware zij inwoonster van Amsterdam, een veel lager bedrag moeten terugbetalen, ongeveer 3000 euro. Waarbij het nog maar de vraag is of de gemeente dit zou vorderen. “We zouden eerder waarschuwen dan straffen.”
De wet oprekken
In Amsterdam mogen bijstandsgerechtigden jaarlijks 1200 euro aan giften, zoals boodschappen, ontvangen. Dit is een maatregel die is ingesteld door het vorige college van VVD, D66 en SP. “Amsterdam rekt hiermee de wet op,” aldus Groot Wassink. De vrouw uit Wijdemeren zou dus ook in Amsterdam te veel boodschappen hebben ontvangen. Maar de gemeente zal die niet snel bestempelen als fraude, zegt Groot Wassink. “Natuurlijk moeten we fraude aanpakken, maar wij kunnen op lokaal niveau daarmee soepeler omgaan, bijvoorbeeld als het gaat om boodschappen.”
Volgens het gemeentebestuur is de bijstandsuitkering in Nederland te laag, 1500 euro per maand voor een gezin en 1075 euro voor een alleenstaande, inclusief vakantiegeld. “Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat dit echt te weinig is om van te leven, zelfs met alle regelingen die bestaan,” aldus Groot Wassink. Met andere woorden: mensen zonder werk kunnen best wat gratis boodschappen van ouders, familie of vrienden gebruiken.
Verkeerd mensbeeld
De Participatiewet, waarin alle regels omtrent bijstand en de zoektocht naar een nieuwe baan zijn vervat, gaat volgens de gemeente Amsterdam uit van een verkeerd mensbeeld. “Het idee is: als we maar bestraffen, dan gaan mensen vanzelf aan het werk. En als ze hierbij de fout ingaan, dan vorderen we dat geld terug,” zegt Groot Wassink. “De aanname hierbij is dat mensen wíllen frauderen. Wij kijken hier anders tegenaan: heel veel fraude is onbedoeld.” Dit komt volgens de wethouder weer door ondoorzichtige wetten en regels, die niet voor iedereen goed te begrijpen zijn.
Gemeenten hebben mogelijkheden om soepeler te zijn. Zo vordert Amsterdam geen geld terug als een bijstandsgerechtigde te veel heeft gekregen door een fout van de gemeente. “Als we de wet tot op de letter uitvoeren, is de menselijke maat zoek.”
Ook loopt in Amsterdam een experiment waarbij bijstandsgerechtigden een premie krijgen als ze bijverdienen. Inkomsten uit een bijbaan worden in mindering gebracht op de uitkering. Amsterdam stort de helft van de verdiensten terug, met een maximum van tweehonderd euro per maand. Idee is dat Amsterdammers met een uitkering een extra stimulans krijgen om te werken en ervaring op te doen.