Van AD.nl van 9 maart 2019
Als het aan CDA-leider Sybrand Buma ligt, krijgen bijstandsgerechtigden geen geld meer om thuis te zitten. Alle handen zijn nodig, ook van de mensen die nu afgeschreven zijn, stelt hij. ,,Kom maar op met die oud-linkse kritiek.”
Terwijl de economie groeit en werkgevers staan te springen om personeel, neemt het aantal bijstandtrekkers nauwelijks af. Bijna een half miljoen mensen staat inmiddels langdurig aan de kant. Alleenstaanden moeten rondkomen van 1000 euro per maand, stellen van nog geen 1400 euro, exclusief vakantiegeld. ,,Dat is geen vetpot”, zegt CDA-leider Sybrand Buma. ,,En wie eenmaal in de bijstand zit, komt er heel moeilijk uit. Als het aantal in één jaar met tienduizend is afgenomen, vinden we dat in Den Haag al heel wat. Nou, ik niet! De bijstand is een gevangenis geworden.”
En nu wilt u deze mensen aan het werk helpen in een basisbaan. Is het CDA nu ineens voor de Melkertbaan geworden die het eerder zelf afschafte?
,,Er zijn nauwelijks overeenkomsten met de Melkertbaan. Ik wil een nieuw sociaal vangnet in plaats van de bijstand, maar mét een baan. Niet fulltime, maar voor circa 20 uur per week, zodat alleenstaande moeders tijd hebben om hun kind van school te halen. En in plaats van dat we mensen 70 procent van het minimumloon betalen, zoals nu in de bijstand, doen we daar 15 procent bovenop. Bij de Melkertbanen was het anders: mensen gingen met subsidie werken, en zodra de subsidie ophield, stopte de baan ook.”
Thuiszitten met een bijstandsuitkering is er dus niet meer bij. U wilt dat mensen iets om handen hebben.
,,Ja, en zorgen dat ze ritme houden, dat ze contact houden met de samenleving, zodat ze makkelijker kunnen doorstromen naar een echte baan. Vergis je niet welk stempel mensen krijgen als ze nu in de bijstand raken. Daar kom je heel moeilijk vanaf. ‘Ze staan langs de kant, kunnen toch niets’. Terwijl we door de toenemende vergrijzing alle Nederlanders heel hard nodig zullen hebben.”
Waarom vindt u het acceptabel om mensen die werken onder het minimumloon te betalen?
,,We moeten vanuit de bijstand denken. Daar komt 15 procent bovenop, waarbij de werkgever de helft voor zijn rekening neemt. Deze mensen gaan niet veertig uur per week werken, maar de helft. Dan kom je automatisch onder het minimumloon uit. Er zal vast kritiek komen uit linkse hoek, maar is het dan sociaal om tegen mensen te zeggen: je krijgt een uitkering ter hoogte van 70 procent van het minimumloon en zoek het voor de rest maar uit? Want zo is het nu geregeld. Nou, ik leg me niet neer bij ruim 400.000 mensen die langs de kant staan, dus kom maar op met die oud-linkse kritiek.”
Wat gaan deze mensen precies doen?
,,Doorgaans zal het om werk gaan waarvoor je minder opleiding nodig hebt. Denk aan ondersteuning in de zorg. Dan heb ik het dus niet over verpleegkundigen. Denk aan plantsoenonderhoud bij gemeenten of ondersteuning in het onderwijs. Maar deze mensen zullen ook terechtkomen bij reguliere bedrijven.”
Bent u niet bang dat goedkopere krachten via uw basisbaan het werk inpikken van laagbetaalden die nu nog wel het minimumloon verdienen?
,,Dat zie ik niet gebeuren. Ook mensen met een basisbaan hebben er alle belang bij om te solliciteren op een baan die meer verdient. Het is bovendien niet zo dat mensen tot hun pensioen in een basisbaan zullen blijven.”
U bepleit een totale stelselwijziging. Hoelang gaat die duren?
,,Nou, we gaan niet morgen iedereen in de bijstand bellen en zeggen dat ze overmorgen een basisbaan hebben. We moeten beginnen bij mensen die al meer dan twee of drie jaar in de bijstand zitten. Dan heb je het over 150.000 tot 200.000 personen.”
En hoelang kunnen zij in een basisbaan blijven?
,,Ik denk aan twee à drie jaar maximaal. Dan moet je echt wel zijn doorgegroeid naar een echte baan. Ik ben daar optimistisch over. Als mensen eenmaal de drempel over zijn van thuiszitten naar een werkomgeving… Het is niet de bedoeling dat je je hele leven in een basisbaan zit.”
Gelooft u echt dat er voor iedereen in Nederland werk is? Dat iedereen uit de bijstand of een basisbaan kan groeien?
,,Nee. Maar laten we niet beginnen met de mensen voor wie dit niet werkt. Vergeet niet dat er nog altijd families zijn die van generatie op generatie in de bijstand zitten. In plaats van financiële ondersteuning om thuis te zitten, bouwen we echt aan een beter en socialer systeem.”
Heeft de politiek niet juist bijgedragen aan het imagoprobleem van mensen in de bijstand? Ze worden met wantrouwen bejegend: één foutje en je krijgt een hoge boete.
,,Je wilt voorkomen dat mensen misbruik maken van het stelsel. Maar de sollicitatieplicht is bijvoorbeeld te veel een bureaucratische handeling geworden, waarbij mensen toch al weten dat ze keer op keer worden afgewezen. Mensen lopen vast in systemen. Dat zie je ook in de zorg, waar minister Hugo de Jonge vorige week op wees. Er zijn wel wijkverpleegkundigen, maar die zitten door de marktwerking meer in hun autootje dan dat ze zorg aan het verlenen zijn. Dat vergroot het wantrouwen in de politiek: is het systeem er nu voor de mensen of zijn de mensen er voor het systeem?”
De Jonge zegt dat de marktwerking is doorgeschoten. In het debat over de aankoop van aandelen Air France-KLM benadrukte uw fractie dat de vrije markt niet heilig is. Waait er een nieuwe wind bij het CDA?
,,Ik zie het als een gezonde correctie. Je ziet op een aantal plekken dat de marktwerking vastloopt. Het zou ontzettend star zijn als je dan vasthoudt aan je ideologische gelijk.”
Minister Wopke Hoekstra ontkende in het KLM-debat dat er sprake zou zijn van een waterscheiding of nieuw tijdsgewricht.
,,Voor het eerst in lange tijd wordt gezegd: de markt is niet de baas. Maar er is inderdaad geen waterscheiding in die zin dat ik vind dat we als overheid weer staatsbedrijven moeten gaan beginnen.”
U zei vorige week Hoekstra als premier te zien. U noemde De Jonge niet.
,,Omdat die vraag mij niet werd gesteld. Maar ik acht ze beiden zeer geschikt voor de functie. Dat ze allebei met een zeer positieve blik worden bekeken, vind ik alleen maar mooi. Jullie krant noemde dat een luxepositie en ik heb geen boze brief geschreven dat ik het daarmee oneens ben.”
Heeft u uw eigen ambitie laten varen?
,,Ik heb steeds gezegd dat we de toekomst later bepalen. Maar ik zie met grote tevredenheid dat het CDA meer mensen heeft van wie niet alleen ik maar ook anderen zeggen: hé, die zijn best in staat om premier te worden. Ik vind dat alleen maar heel goed.”
U heeft niet het gevoel dat er aan uw stoelpoten wordt gezaagd?
,,Nee, zo ben ik niet. En zo is het ook niet.”