Van volkskrant.nl van 25 oktober 2019

Gemeenten dreigen volgend jaar tientallen miljoenen tekort te komen op hun budget voor de bijstand. Hiervoor waarschuwen de gemeentelijke ‘klantmanagers’, de ambtenaren die bijstandsontvangers ondersteunen bij het zoeken naar werk. Ze verwachten dat het aantal mensen in de bijstand toeneemt door de nieuwe arbeidsmarktwet van minister Koolmees van Sociale Zaken.

Met de economische wind in de rug slonk het aantal mensen in de bijstand de afgelopen jaren. De trend zou volgend jaar weleens kunnen keren. De economische groei vlakt af en in eenderde van de gemeenten neemt het aantal uitkeringen weer toe. Bovendien zullen door de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab), het nieuwe pakket maatregelen dat per januari van kracht wordt, meer kwetsbare mensen thuis blijven zitten, vrezen ambtenaren.

Met de Wab probeert Koolmees de kloof tussen flexwerk en vast werk te verkleinen. Werkgevers moeten meer gaan betalen voor tijdelijke en uitzendkrachten. Ook het populaire payrollen, waarbij het werkgeverschap is uitbesteed aan een intermediair, wordt duurder. De maatregelen moeten werkgevers stimuleren vaker mensen in vaste dienst te nemen. Maar kwetsbare groepen zullen vaker langs de kant blijven staan, stelt Ido van der Meulen, directeur van de Beroepsvereniging voor Klantmanagers.

Moeilijk aan de bak

‘Mensen met een beperking, maar ook ouderen, mensen met een migratieachtergrond: zij komen al moeilijk aan de bak. Dat wordt volgend jaar nog moeilijker’, zegt Van der Meulen. Bedrijven moeten per 2020 voor flexkrachten een hogere werkloosheidspremie betalen en zijn vanaf dag één verplicht een transitievergoeding te betalen bij ontslag. ‘We krijgen signalen van werkgevers en bemiddelaars dat zij nu al voorzichtiger worden in hun aannamebeleid. Het Rijk wil de wet na een half jaar evalueren, maar speelt in de tussentijd met vuur.’

Volgend jaar krijgen gemeenten gezamenlijk iets meer dan 6 miljard euro voor de uitkeringen en ondersteuning van hun bijstandsgerechtigden, nagenoeg hetzelfde bedrag als dit jaar. Het budget gaat uit van een krimpende bijstand. Gemeenten krijgen achteraf geld erbij als bleek dat het te weinig was. Maar totdat wordt ‘bijgeplust’ staan de budgetten onder druk, verwacht Van der Meulen. Hij schat een tekort van ‘tientallen miljoenen’. Een uitkering plus ondersteuning kost al snel zo’n 20 duizend euro.

Meer vaste contracten

Ook Divosa, de vereniging van beleidsmakers in het sociaal domein, pleitte al voor een overgangsregeling in de Wab voor mensen met een arbeidsbeperking. ‘Wij wilden een tijdelijke uitzondering, maar het Rijk wilde dat niet’, zegt Divosa-medewerker Chris Wallis. Maar, zegt hij, ‘ook wij staan achter meer vaste contracten. Ook voor deze doelgroep.’

Cedris, de koepel van sociale werkbedrijven, waarschuwde deze zomer al voor negatieve gevolgen van de Wab. Sinds 2015 is de toegang tot de sociale werkplaats gesloten voor nieuwe mensen met een arbeidshandicap. Ze moeten (gesubsidieerd) een plek vinden op een reguliere werkvloer. Veel SW-bedrijven detacheren mensen met een arbeidsbeperking tegen minimumloon bij bedrijven. Volgens de nieuwe wet moeten uitgeleende werkkrachten (bijvoorbeeld via payroll) hetzelfde salaris verdienen als vaste krachten op de werkvloer.

Detacheren wordt daardoor moeilijker, voorspelt Cedris-woordvoerder Bert Doek. ‘De kosten gaan voor werkgevers enorm omhoog.’ De wet beoogt meer vaste contracten, maar ‘vast is vaak gewoon niet direct haalbaar voor deze mensen’. Ook Cedris krijgt signalen dat bedrijven niet bereid zijn meer te gaan betalen voor arbeidsgehandicapten.

De Wab moet werkgevers ook stimuleren om kwetsbare mensen ‘bescherming en perspectief op werk’ te bieden, laat het ministerie van Sociale Zaken in een reactie weten. ‘Daarom wordt het vanaf volgend jaar goedkoper voor werkgevers om een vast contract aan te bieden.’ Het ministerie houdt de praktijk ‘nauwlettend in de gaten’.